Blog Arşivi

Beki L. Bahar Türkiye'nin ilk Musevi kadın tiyatro yazarıdır.

Beki L. Bahar

Beki L. Bahar

Türkiye'nin ilk Musevi kadın tiyatro yazarıdır.
"Aşıkım ben insanoğluna"
Doğum Tarihi: 16/12/1926
Doğum Yeri: İstanbul
Ölüm Tarihi: 19/08/2011
Ölüm Yeri: İstanbul
Mezarı: Aşkenaz Mezarlığı, Ulus, İstanbul

Etkinlik Alanı

Tiyatro
"Yazıya ne zaman başladım bilemem. Çok küçükken televizyon değil radyonun bile yaşamımıza girmediği, çocukların büyükleri eğlendirdiği yıllarda, aile veya komşu toplantılarında beni bir iskemle üstüne çıkarırlar, ben de şiir okur, bazen de bir şeyler uydurur okuma yazma bilmeden gazete bile okurdum. Hayal meyal hatırlar gibiyim. Ezbere yatkın, duyduklarına göre uydurma kabiliyeti olan bir çocuktum.
Onuncu sınıftayken, kendi de yazar olan bir edebiyat öğretmenimiz, yazmam gerektiği yolunda yüreklendirmişti beni. Ciddiye almamıştım.
1956 yılında ansızın babamı kaybetmem şok etkisi yaptı, yaşam ve ölüm konusunda düşünmeye iteledi. Bir karanlık dünyada isyan içinde sorularıma yanıt arıyordum. Ciddi ciddi şiire döktüm bireyin çaresizliğini. Bazen de kendimi tiye aldım mısralarda.
Şiirlerim ciddiye alınıp yayınlanırken, eşim tiyatro yazmamı önerdi. Annem babam, beni ağzımda biberonla Şehzadebaşı tiyatrolarına götürmüşlermiş. Ankara'da yaşadığımız sürece eşimle hiçbir oyunu kaçırmazdık. Eşimin nasihatini tuttum. Yazdığım ilk oyun Alabora, Ankara Devlet Tiyatrosu Yeni Sahne'de 1970'de oynandı. O zaman bu zaman tiyatro ve yazı üzerine çalışır dururum."
(Beki L. Bahar)
Sahnelenmiş Oyunları
Beki L. Bahar genellikle tarihî oyunlar yazmıştır. Oyunlarında, güçlü kadın karakterleri özel bir yer tutar.
  • Alabora, Ankara Devlet Tiyatrosu, Yeni Sahne, 1970, Ankara
  • Balat'tan Bronx'a (Müzikli oyun), Dostluk yurdu, Göztepe Kültür Derneği, İstanbul
  • İkiyüzbininci Gece, Boğaziçi Üniversitesi Tiyatro Kulübü, 2010, İstanbul
Yayımlanmış oyun kitapları
Toplu Oyunları, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul, 2005.
Damokles'in kılıcı (Flavius ile Damokles; The Sword of Damocles), Gözlem Yayınları, İstanbul, 2007.
Doňa Gracia Naci, Fransızca, İsis Yayıncılık, 2001.
Senyora Grasya Nasi, İsis Yayıncılık, İstanbul, 1993, 1995 (Yunus Emre Başarı Ödülü almıştır).
İkizler, Özdemir Yayınevi, İstanbul, 1986.
Ölümsüz Kullar (Pudu Hepa), Memleket Yayınları, İstanbul, 1973 (Bu oyun 1997 yılında Devlet Tiyatroları'nda oy birliği ile repertuara alınmış ama sahnelenmemiştir).
Basılmamış oyunları
    Sıradan Bir Şey, 1984 (Beki L. Bahar bu oyununu, Türkiye'de kadınların siyasi haklarını kazanmalarının 50. yılı olan 1984 yılında yazmıştır.)
  • Bir Bütün
  • Evlendik Mutluyuz
  • Erozyon
  • Sıradan Bir Şey
Şiirleri
"…Yazmaktayım
Nefes alır gibi.
Kalem aşar bazen beni.
Dizelerim, anılarım,
Sahne özleyen oyunlarım
Zamanda bir kalıp buz
Kırılmasa çekiçle."
(Beki L. Bahar, Bir Kalıp Buz, 1998)
"Demokles kılıcı, ta kendisi
Atom, füze, roket, hidrojen
Söz senindir Diyojen..."
(Beki L. Bahar)
Beki L. Bahar'ın ilk şiiri 1959'da Varlık Yeni Şiirler Antolojisi'nde yayımlanmıştır. Ezan, Çan, Hazan, Toledo'da Bir Kuyu, Buse Sokağı ve O Muydu? isimli şiirleri bestelenmiştir.
Şiir kitapları
    Sevdim Onu,, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2007.
    Koronas, (Judeo-İspanyolca dilinde yazdığı şiirler), İstanbul, 2002.
    Doğada Düğün,, Sümbül Basımevi, İstanbul, 1989.
    Kişi Bunalımı + Dişi Bunalımı, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1970.
    Yakamozlar, Ankara, 1960.
Kitapları
Beki Bahar'ın ilk yazısı 1958'de Haftanın Sesi'nde, ilk öyküsü 1964'te Çağdaş Dergisi'nde yayımlandı. Şalom Gazetesi,Eflatun, Tiryaki, İlgi, Konya Çağrı, Sanat Çevresi, Mimesis ve Göztepe dergilerinde, İsrail'de Türkçe yayımlanan Gelişim ve daha başka birçok yayında yazıları çıktı. Bu yazıların bir bölümü 2000 yılında Ne Kendi Tanır Ne de Söz Edeni Vardır adı ile derlendi ve Gözlem Yayınevi'nden yayımlandı. Bu kitapta anılar, gezi notları, tarih araştırmaları, tiyatro, kitap ve oyun tanıtımı yanısıra, İngilizce ve Fransızca'dan yaptığı şiir çevirileri yer almaktadır.
  • Ordan Burdan, Altmış Yılın Ardından, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, 1995
  • Ne Kendi Tanır Ne De Söz Edeni Vardır, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, 2000.
  • Efsaneden Tarihe Ankara Yahudileri, Pan Yayıncılı, İstanbul, 2003
  • Bir zamanlar Çıfıt Çarşısı, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2010

Ödülleri

1995 Senyora Grasya Nasi adlı oyunu için Yunus Emre Başarı ödülü, Bakırköy Belediyesi, İstanbul

Üyelikleri

Dünya Yazarlar Birliği'nin (PEN) Türkiye'deki onur üyesi
Göztepe Kültür Derneği üyesi, İstanbul

Eğitimi

Alliance İlkokulu, İstanbul
T.E.D. Ankara Koleji
Hukuk Fakültesi (bitirmedi)

Sosyal Sorumluluk Çalışmaları

Akraba ve Dostları

  • Annesi:Sara Morhayim (terzi)
  • Babası:Jak Morhayim (tüccar)
  • Anneannesi:Ester Benbiçaçi (Malki)
  • Büyükbabası:Lia Benbiçaçi (celep)
  • Babaannesi:Kadun Morhayim (Baruh)
  • Dedesi:Eli Morhayim (erkek terzisi)
  • Aneannesinin babası:Natan Malki (besteci, meddah, şair, ipek tüccarı)
  • Evlilik:Jojo Yusaf Bahar (tüccar)
  • Kızları:Sara Bahar Filter (psikiyatrist), Rezzan Roza Özsarfati (kimya mühendisi)
  • Oğlu:İzzet Bahar (yüksek elektronik mühendisi, tarihçi)
  • Dostları:Talat Halman (kültür tarihçisi, akademisyen, çevirmen, şair, Türkiye'nin ilk kültür bakanı), Recep Bilginer (şair, oyun yazarı, gazeteci), Güngör Dilmen (oyun yazarı), Nesrin Kazankaya (yönetmen, tiyatro oyuncusu, çevirmen, oyun yazarı, tiyatro eğitmeni), Enis Fosforoğlu (tiyatro ve sinema oyuncusu), Yıldız Kenter (tiyatro oyuncusu), Cihat Aşkın (keman virtüözü, akademisyen, besteci, Beki L. Bahar'ın Toledo'da Bir Kuyu ve Buse Sokağıadlı şiirlerini bestelemiştir), Habib Gerez (ressam), Cahide Tümerkan (yazar), Sevilay Saral (tiyatro yazarı), Nurşin Kavukçuoğlu (yazar, editör), Işık Gencer (yayıncı), Ferruh Gencer (yayıncı), Remzi İnanç (yazar, yayıncı), Fevzi Halıcı (yazar, editör), Robert Schild (tiyatro ve müzik eleştirmeni, düşünür), İzzet Bana (tiyatro yönetmeni), Ruzin Gerçin (ressam), Semra Güreli, Sevim Göle, Ayten Öztrak, Semra Dağlı, Nuran Bilgen, Suna Sağcı

Anısını Yaşatan Projeler

Anı levhası
1492 yılında İspanya Kraliçesi İsabella ve Kral Ferdinand'ın Yahudi'leri din değiştirmeye veya ülkeyi terke mecbur eden kanunları sonucu, İspanya'yı terk etmek zorunda kalan Yahudi halkını Sultan II. Bayezıt (hükümdarlık süresi 1481-1512) Osmanlı İmparatorluğu'na davet etti. Büyük Göç adı da verilen bu göçün, 500. yılı nedeniyle, Beki L. Bahar 1992 yılında Ezan, Çan, Hazan olarak tanınan "Boğaz'da Ortaköy'de" adlı şiirini yazdı.
Son üç mısrası nedeniyle "Ezan, Çan, Hazan" olarak da bilinen bu şiir, aynı yıl Ortaköy İskele Meydanı'nda yapılan bir törende dönemin Belediye Başkanı tarafından okundu ve metal bir levhaya yazılarak, Ortaköy İskele Meydanı'daki vapur iskelesinin karşısına asıldı. Anı levhasındaki şiirin altındaki imza, Beki L. Bahar'ın orjinal imzasıdır.
Ezan, Çan, Hazan şiiri Ali Kocatepe tarafından bestelendi. 2006'da Dolmabahçe Sarayı'nın 150'inci yıl kutlamalarında TRT Gençlik Korosu eşliğinde, Ferhat Göçer ve Aysun Kocatepe tarafından seslendirildi. Milli Saraylar Daire Başkanlığı tarafından hazırlatılan Ezan, Çan, Hazan adlı CD Dolmabahçe Sarayı'ndaki baloda konuklara dağıtıldı.
Şiirin son üç mısrası olan sözcükler bazı belgesel filmler için başlık olarak da kullanıldı, konuşma dilinde ezan, çan ve hazanın birlikteliği deyim olarak kullanılır oldu.
Boğaz'da Ortaköy'de
Bir ikilem
Bir kovalama
Bir kaçış
Bir göç
Bir akın...
Kimi ermiş muradına
Varmış Osmanlı'ya
Kimi sana bana kalmış
Denizler giz kuyusu
Yollar suskun.
Boğaz'da bir yerde
Ortaköyde
Karaya basınca ayaklar
O an yere değmiş dudaklar
Kutsanmış toprak Yaratan adına
Gözlerde şükran Beyazıt Han'a
Bir ermiş ses duyulmuş,
Ezan.
Özgürlük yansıtmış haçın gölgesi
Çan!
Gönülden bir mezamire başlamış
Hazan.
Korku düğümü
Erinçte çözülmüş.
O zaman bu zaman
Yan yana
Üç beş adım arayla
Sevecen bakışır
Bu şehr-i İstanbul'da
Ezan,
Çan,
Hazan.
(Beki L. Bahar)
Röportaj
Beki L. Bahar ile yahudi tiyatrosu hakkında röportaj http://www.youtube.com/watch?v=2rGPAZFvkN4

Hakkında Yazılanlar

Kaynakça

Beki Bahar tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar:
Beki Bahar tanıtım sayfasındaki görseller için kaynak:
  • Rezzan Roza Özsarfati ve İzzet Bahar özel arşivleri.
  • Şalom Gazetesi internet sitesi

Teşekkür

İstanbul Kadın Müzesi, Beki Bahar'ın tanıtım sayfasındaki desteği için Rezzan Özsarfati`ye İzzet Bahar'a, Lina Filiba'ya ve Şalom Gazetesi'ne çok teşekkür eder.

Kaydol: Kayıtlar (Atom)