Osmanlı Devleti'nde ilk genel
nüfus sayımı ve arazi incelemesi II. Mahmut zamanında 1830'da yapılmıştır. Müslüman ve
Hristiyan nüfus olarak yapılan bu sayım, Osmanlı Devleti'nin ilk genel nüfus sayımı olduğu
için önemlidir. Bu sayımda Hristiyan nüfus cemaatlere ayrılmadan verilmiştir. 1830 sayımına
göre, Osmanlı Anadolu ve Rumeli'sinde 4.000.000 civarında erkek nüfus mevcuttur. Bu
4.000.000 erkek nüfusun 2.100.000'i Müslüman, 400.000'i Hristiyan olmak üzere 2.500.000'i
Anadolu da; 800.000'i Hristiyan, 500.000'i Müslüman bir kısmı da Yahudi ve Kıpti olmak
üzere 1.500.000'ini Rumeli'de yer almıştır. (Süleyman BEYOĞLU, “Osmanlı Devletinde
Ermeni Nüfusu”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Sayı 38, Ankara, 2003, s.55-59)
nüfus sayımı ve arazi incelemesi II. Mahmut zamanında 1830'da yapılmıştır. Müslüman ve
Hristiyan nüfus olarak yapılan bu sayım, Osmanlı Devleti'nin ilk genel nüfus sayımı olduğu
için önemlidir. Bu sayımda Hristiyan nüfus cemaatlere ayrılmadan verilmiştir. 1830 sayımına
göre, Osmanlı Anadolu ve Rumeli'sinde 4.000.000 civarında erkek nüfus mevcuttur. Bu
4.000.000 erkek nüfusun 2.100.000'i Müslüman, 400.000'i Hristiyan olmak üzere 2.500.000'i
Anadolu da; 800.000'i Hristiyan, 500.000'i Müslüman bir kısmı da Yahudi ve Kıpti olmak
üzere 1.500.000'ini Rumeli'de yer almıştır. (Süleyman BEYOĞLU, “Osmanlı Devletinde
Ermeni Nüfusu”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Sayı 38, Ankara, 2003, s.55-59)
Vilâyetini, Trabzon Vilayetinin doğu yarısını ve Van ve Bitlis vilâyetlerinin kuzey yarısını,
Van, Erzurum, Trabzon, Erzincan, Gümüşhane, Bayezid, Bitlis ve Muş'un merkez şehirlerini
işgal etti. Müslüman nüfus Rusya'nın lehine olarak merkezî Anadolu'ya sürüldü. 1917-
1918'de Türk orduları doğuyu tekrar ele geçirince, bu sefer Ermeniler yaptıklarından dolayı
göçebe durumuna düşerek Rus Ordusunun peşinden Kafkasya'ya gittiler.
Doğu Anadolu'nun Müslüman-Türk ahalisi işgalci Ermeniler elinden çok çektiler.
Anadolu'nun içlerine kaçmış olanlar doğunun kurtuluşundan sonra eski yurtlarına dönmeye
başladılar. Fakat hicret etmiş olanların yüzde ellisine yakını geri dönmedi.''TTK
4.000.000 erkek nüfusun 2.100.000'i Müslüman, 400.000'i Hristiyan olmak üzere 2.500.000'i
Anadolu da; 800.000'i Hristiyan, 500.000'i Müslüman bir kısmı da Yahudi ve Kıpti olmak
üzere 1.500.000'ini Rumeli'de yer almıştır. (Süleyman BEYOĞLU, “Osmanlı Devletinde
Ermeni Nüfusu”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Sayı 38, Ankara, 2003, s.55-59)
KAYNAK:TÜRK TARİH KURUMU WEB SİTESİ
