Kars Antlaşması, Sovyetler Birliği döneminde, birliğin himayesinde bulunan üç cumhuriyet; Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Türkiye Cumhuriyeti arasında 13 Ekim 1921'de imzalanan antlaşmadır. Kars antlaşmasıyla doğu sınırı kesin olarak çizilmiş, daha önce birçok kez TBMM hükümetini meşgul eden Doğu Cephesi, Ermeni Sorunu gibi durumlar ortadan kaldırılmıştır.
Kars Antlaşması TBMM, Sovyetler Birliği, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan adına katılan yetkililerce katılınan Kars Konferansı'nda görüşülüp imzalanmıştır. 20 maddeden ve eklerinden oluşan Kars Antlaşması, aslında temel olarak Moskova Antalşması'nın hükümlerine dayanır. Ama Ermeni Sorunu gibi daha bölgesel ve TBMM'yi daha çok ilgilendiren konuları görüşmek üzere biraz daha detaylandırılmış ve farklı bir antlaşma halini almıştır. Konferansa TBMM tarafından Doğu Cephesi Kumandanı Kazım Karabekir Paşa başkanlığında; anlaşmanın görüşüleceği konuları ilgilendiren uzmanlar ve ileri gelenlerin oluşturduğu bir heyet gitmiştir. Diğer ülkelerden de aynı şekilde yetkili kişiler katılmıştır.
Kars Antlaşmasının maddeleri
- İstanbul güvenli olduğu sürece boğazda ticaret yapılabilecek
- Azeri Türklerinin yoğun olarak yaşadığı Nahcıvan bölgesine özerklik verilecek
- Batum Gürcistan'a verilecek
- Antlaşma tarafları hiçbir şekilde birbirine zorla antlaşma imzalatmaya çalışmayacak
- Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'a daha önce verilmiş olan kapitülasyonlar kaldırılacak
- Antlaşma tarafları, antlaşmadaki herhangi bir devletin tanımadığı antlaşmayı tanımayacak
- Her devlet kendi himayesindeki karşı devletin vatandaşlarına iyi davranacak, azınlık haklarını gözetecek
Kars antlaşması tarihte üzerinde çok durulmayan, sorunsuz bir şekilde imzalanıp çözülen bir antlaşma olsa da son derece önemlidir.
